آرامگاه کوروش یکی از آثار تاریخی مهم بازمانده از دوره هخامنشی محسوب می‌شود که علاقه‌مندان به تاریخ باستانی ایران از آن دیدن می‌کنند. بنای این مقبره، از سنگ‌های آهکی تشکیل شده و ساختمان مقبره سکوهایی دارد که بنای اصلی آرامگاه روی آن استوار شده است. سبک معماری این بنا تلفیقی از معماری ایران، آسیای صغیر، مصر، عیلام و میان‌رودان به شمار می‌رود. در ساخت بنا هیچ ملاطی به کار نرفته است و همین سبب خاص بودن نوع معماری آرامگاه می‌شود. مقبره کوروش به‌دلیل معماری منحصربه‌فرد، برای سال‌ها توانسته است تا در برابر عوامل طبیعی چون برف و باران پایدار بماند.

آرامگاه کوروش کجاست؟

کوروش بزرگ موسس سلسله هخامنشیان در ایران و مشهورترین پادشاه این سلسله بود. او که پادشاهی خود را بر پایه عدالت‌خواهی و مردم‌دوستی بنا کرد، در فاصله کوتاهی در تمامی جهان شرق و غرب آن روز شهرت یافت. کوروش بزرگ در حدود ۳۰ سال پادشاه ایران بود و در این مدت، تمدنی بزرگ را به جهان عرضه کرد. استوانه کوروش یکی از مهم‌ترین آثار برجای مانده از اوست که سیاست‌های بشر دوستانه کوروش را نشان می‌دهد. کوروش بزرگ سرانجام در جنگ با ماساژت‌ها که تیره‌ای از سکاهای بیابان‌گرد بودند، کشته شد و او را در محل پاسارگاد به خاک سپردند.

مقبره کوروش در مجموعه باستانی پاسارگاد در شهر مرودشت قرار دارد
مقبره کوروش به‌دلیل تعلق به یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های سیاسی در جهان از اهمیت زیادی برخوردار است. این مقبره در مجموعه باستانی پاسارگاد و در شهر مرودشت شیراز واقع شده است. این بنای ساده و منحصربه‌فرد، یک کیلومتر با دیگر کاخ‌های پاسارگاد فاصله دارد. ساختار مقبره کوروش همانند زیگورات چغازنبیل ساخته شده است. به نظر می‌آید که بنایی شبیه آرامگاه کوروش چه در ایران و چه در خارج پیش از ساختش وجود نداشته؛ اگرچه بعدها بناهایی شبیه آن احداث شده است. گور دختر واقع در بخش مرکزی شهرستان دشتستان در استان بوشهر، یکی از آثار تاریخی دوره هخامنشی در ایران به شمار می‌رود که شباهت زیادی به آرامگاه کوروش بزرگ دارد. آرامگاه فردوسی در توس نیز از شاخص‌ترین بناهای مدرنی است که شباهت زیادی به آرامگاه کوروش بزرگ دارد و کانسپت اولیه آن الگوی آرامگاه کوروش است.

در اطراف مقبره کوروش، بناهای زیادی ساخته شده بودند که امروز از بین رفته‌اند. آرامگاه کوروش در دشت وسیع مرغاب قرار دارد و از تمام جهات قابل‌مشاهده است. منابع یونانی نیز آرامگاه کوروش را وصف کرده‌اند و برخی از آن‌ها حتی مدعی شده‌اند که داخل آرامگاه را با چشم خود مشاهده کرده‌اند. در کتاب «آناباسیس» به معماری بنای مقبره کوروش اشاراتی شده است. از توضیحات این کتاب می‌توان پی برد که ساختار بنای مقبره کوروش، سال‌ها بدون تغییر باقی مانده تا به امروز رسیده است.

مسیر دسترسی به مقبره کوروش

برای بازدید از مقبره کوروش ابتدا باید به شیراز سفر کنید. بعد از بازدید‌ از جاهای دیدنی شیراز، به جاده شیراز-اصفهان وارد شده و با عبور از سعادت‌شهر و رسیدن به جاده فرعی، ۲۰ کیلومتر را طی کنید تا به روستای مادر سلیمان برسید. بعد از رسیدن به این روستا، با طی کردن چهار کیلومتر به پاسارگاد می‌رسید. مسیر شما از ابتدای ورود به جاده شیراز –اصفهان تا رسیدن به پاسارگاد در حدود ۱۳۲ کیلومتر است. 

اطلاعات بازدید از آرامگاه کوروش

بیشتر گردشگران فصل بهار را برای بازدید از شیراز انتخاب می‌کنند. ساعت بازدید از پاسارگاد در فصل‌های مختلف سال یکسان نیست.

ساعت بازدید از پاسارگاد در بهار و تابستان
از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۹:۳۰ و فروش بلیط بازدید از ساعت ۸ تا ۱۹ عصر
ساعت بازدید از پاسارگاد در فصل پاییز و زمستان
از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۷:۳۰ و فروش بلیط بازدید از ساعت ۸ تا ۱۷
قیمت بلیط بازدید از پاسارگاد برای گردشگران ایرانی، مبلغ ۵۰,۰۰۰ ریال و برای گردشگران خارجی، مبلغ ۵۰۰,۰۰۰ ریال است.

تاریخچه آرامگاه کوروش

باستان‌شناسان قدمت منطقه پاسارگاد را به دوره‌های پیش از هخامنشیان نسبت می‌دهند. ساخت مقبره کوروش و بناهای اطراف آن نیز به دوره پادشاهی کوروش می‌رسند. مقبره کوروش در سال‌های ۵۳۰ تا ۵۴۰ پیش از میلاد ساخته شده است. برخی دیگر از بناهای مجموعه پاسارگاد نیز در دوره‌های پادشاهان دیگر سلسله هخامنشی ساخته و تکمیل شدند. بنای آرامگاه کوروش در دوره هخامنشیان، جزو بناهای مقدس محسوب می‌شد.

به گفته منابع تاریخی، بنای مقبره پیش از مرگ کوروش و به دستور او ساخته شد. طبق منابع بازمانده از دوره هخامنشی، دشت مرغاب که اطراف مقبره کوروش را فرا گرفته است، در آن دوره، باغی بسیار بزرگ و سرسبز بود که مجموعه‌ای از کاخ‌های بزرگ را در دل آن جای داشتند.

کاشف مقبره کوروش کیست؟

 در دوره اسلامی کارکرد دقیق و اصلی بنا برای افراد مشخص نبود و از طرف دیگر مردم ساخت بناهای باعظمت سنگی را خارج از قوه بشریت می‌دانستند و ساخت آرامگاه کوروش را به سلیمان نسبت می‌دادند که طبق عقاید اسلامی، دیوان را برای کارهای دشوار در خدمت داشته است. به همین دلیل آرامگاه کوروش بزرگ را هم از بناهای سلیمان می‌شمردند و آن را به مادر او منسوب می‌کردند و «مشهد مادر سلیمان» می‌خواندند.

یان استرایس جهانگرد هلندی که در قرن هفدهم میلادی از پاسارگاد بازدید کرد، از مشهد مادر سلیمان به‌عنوان زیارتگاه نام برد و گفت که مخصوص زنان بود و در سفرنامه خود نوشت:

مومنه‌هایی… سه بار قبر را به پیشانی می‌ساییدند و همان تعداد بار می‌بوسیدند، ذکر کوتاهی زیر لب می‌گفتند و می‌رفتند.

«جیمز موریه»، دیپلمات و نویسنده بریتانیایی، نخستین نظریه‌‌‌‌‌‌پردازی بود که آرامگاه را متعلق به کوروش کبیر دانست. وی در سال ۱۸۰۹ میلادی، این فرضیه را مطرح کرد که بنایی که در دوران اسلامی به‌عنوان یک آرامگاه زیارتی شناخته می‌شد، شاید آرامگاه کوروش کبیر باشد؛ لیکن خود این احتمال را رد کرد و فرض را بر این گذاشت که آرامگاه کوروش، جایی در اطراف فسا قرار دارد.

پس از او، پژوهشگر آلمانی «گئورگ فریدریش گروتفند» با بررسی سفرنامه موریه و شناسایی نام کوروش در کتیبه مرغاب، احتمال داد که دشت مرغاب همان پاسارگاد است. به گفته کارشناسان، دشت مرغاب بیش از ۲۵۵۰ سال پیش از این، باغی بزرگ و رویایی بود و نگهبانان و خدم و حشم بسیاری از آرامگاه کوروش محافظت می‌کردند.

سر رابرت کر پورتر جهانگرد و نقاش بریتانیایی، نخستین کسی بود که آرامگاه کوروش کبیر را کشف کرد
در سال ۱۸۱۸ میلادی، سر رابرت کر پورتر (Sir Robert Ker Porter) نویسنده، نقاش، جهانگرد و دیپلمات انگلیسی از پاسارگارد دیدن کرد و دریافت که این بنا،‌ دقیقا همان آرامگاه کوروش بزرگ است که نویسندگان اروپای باستان از آن نام برده بودند. وی را نخستین کسی می‌دانند که (با تطبیق نوشته‌هاى بیستون و پاسارگاد) با یقین اذعان کرد مقبره‌ای که با عنوان قبر مادر سلیمان نبی در میان مردم شناخته می‌شود، آرامگاه کوروش کبیر، پادشاه هخامنشی است.

رابرت کر پورتر در خانواده‌ای اهل هنر و فرهنگ به دنیا آمد و داستان‌نویسان مشهور، «آنا ماریا پورتر» و «جین پورتر» خواهران او بودند. رابرت پس از سفر به روسیه در سال ۱۸۰۴ میلادی، به‌عنوان نقاش درباری تزار «الکساندر اول» انتخاب شد و با شاهزاده‌ای روس ازدواج کرد؛ سپس از سوی آکادمی هنرهای زیبای روسیه به رابرت ماموریت دادند تا از تخت جمشید و سایر مکان‌های ایران نقاشی کند و عمده شهرت این هنرمند نیز از همین سفر طولانی مدت به ایران و نقاشی از پاسارگاد به دست آمد.

رابرت پورتر در ۱۸۱۷ میلادی از طریق قفقاز وارد ایران شد و با عبور از تهران و اصفهان، به تخت جمشید و پاسارگاد رسید و نقاشی تاریخی خود را از آرامگاه کوروش کبیر کشید؛ آرامگاهی که تا به آن روز همچنان ناشناخته مانده بود. نقاشی از پرتره فتحعلی شاه قاجار از دیگر آثار مهم پورتر در ایران به حساب می‌آید که برای این اثر، ‌نشان شیر و خورشید را به او اعطا کردند.

بیماری و پس از آن مرگ، به رابرت کر پورتر اجازه نداد تحقیقاتش در این زمینه را کامل کند؛ اما منابع تاریخی بسیاری، او را کاشف اصلی مقبره کوروش کبیر می‌دانند. سفرنامه‌ای تحت عنوان «سفرنامه کر پورتر» از این جهانگرد نقاش به‌جای مانده که شامل نقاشی‌های او از آثار باستانی است.

«کلودیوس جیمز ریچ»، سفرنامه‌نویس و ایران‌شناس فرانسوی نیز پیش از مرگ خود در ۱۸۲۱ میلادی، بر نظریه جیمز موریه و رابرت پورتر صحه گذاشت. جیمز ریچ پس از دیدار با سر رابرت پورتر و اطلاع از نگاره‌ها و یافته‌های باستانی او، در ۱۸۲۰ میلادی به ایران سفر کرد و برداشت‌های روزانه خود را در کتاب خاطراتش به رشته تحریر درآورد و در نهایت، یک سال بعد در شیراز درگذشت. در حالی که همچنان عده‌ای بودند که دیدگاه کر پورتر را درباره آرامگاه کوروش قبول نداشتند؛ ریچ در تایید گفته‌های او در کتابش نوشت:

به عقیده من این بنا باید آرامگاه برترین، درخشان‌ترین و جذاب‌ترین فرمانروای مشرق زمین یعنی کوروش باشد.

در آثار کلاسیک فارسی، اشاره به این بنا موجز، ناچیز و پراکنده است. فارس نامه ابن بلخی، از قدیمی‌ترین آثار فارسی به شمار می‌رود که به این بنا اشاره‌ می‌کند:

مرغزار کالان نزدیکی گور مادر سلیمان است؛ طول آن چهار فرسنگ اما عرض ندارد مگر اندکی. گور مادر سلیمان از سنگ به‌شکل خانه‌ای چهارسو کرده‌اند که هیچ‌کس در آن خانه نتواند نگریدن. 

معماری مقبره کوروش

گیرشمن شهر پاسارگاد را نمونه کاملی از هنر معماری ایرانی می‌داند. این شهر از سویی با هنر ماد مرتبط می‌شود و از سوی دیگر گاوهای بالدار آن از امپراتوری آشور الهام گرفته‌اند. در رابطه با سبک معماری بنا نظرات متفاوتی مطرح‌ شده است و عده زیادی از کارشناسان منشا آن را شامل یونانی آسیای صغیر، میانرودی، مصری، عیلامی و ایرانی اصیل می‌دانند. بهرام فره‌وشی در مورد پوشش خرپشته‌ای روی آرامگاه کوروش نوشته است که گورهای آریاییانی که نخستین بار به سیلک آمده‌اند نیز به همین ترتیب پوشانده شده است و این امر می‌رساند که هنوز نخستین پادشاهان هخامنشی آرامگاه‌های خود را بنا بر رسم قدیم و به‌طوری که در نواحی باران‌خیز شمال ایران‌زمین معمول بوده می‌ساختند.

مقبره کوروش، سالم‌ترین بنای پاسارگاد است و طرحی بسیار باوقار، گیرا، متوازن و متناسب را عرضه می‌دارد. این مقبره با ظاهری کاملا ساده و به‌شکل یک خانه با ارتفاع ۱۱ متر ساخته شده است و سقف آن از بیرون، شکل یک شیروانی را دارد. قاعده یا زیربنای اصلی بنا، سکویی با سنگ‌های مربعی است که به‌شکل مستطیلی به طول ۱۳٫۳۵ متر و عرض ۱۲٫۳۰ متر خودنمایی می‌کند. این ساختمان از دو قسمت کاملا متمایز تشکیل‌ شده است: یک سکوی سنگی شش پله‌ای و یک اتاق با سقف شیروانی بر فراز پله ششم. سکوی اول که پله اول را تشکیل می‌دهد، ۱۶۵ سانتی‌متر ارتفاع دارد؛ اما حدود ۶۰ سانتی‌متر آن در اصل نتراشیده و پنهان بوده؛ به‌عبارتی این پله مانند پلکان دوم و سوم دقیقا ۱۰۵ سانتی‌متر ارتفاع داشته است. پلکان چهارم و پنجم و ششم هر یک ۵۷٫۵ سانتی‌متر ارتفاع دارند. پهنای سکوها نیم متر است و سطح سکوی ششمین که قاعده اتاق آرامگاه به حساب می‌آید، حدود ۶٫۴۰ متر در ۵٫۳۵ متر است.

بالای آرامگاه کوروش، اتاقی سنگی قرار داشت که روی آن یک سقف صاف و روی سقف صاف، یک شیروانی با سنگ ساخته شده بود. اتاق دارای دری کوتاه بود. آریانوس مورخ دوره اسکندر در کتاب خود ادعا کرده که داخل آرامگاه را دیده است و آن را چنین توصیف می‌کند:

داخل اتاق، تابوتی طلایی بود که پیکر کوروش را داخل آن گذاشته بودند. نیمکتی با پایه‌های طلا کنار تابوت قرار داشت. روی نیمکت با پرده‌ای بابلی و کف اتاق با فرش، پوشیده شده بود. شلوارها و جامه‌های مادی در اتاق بودند که هر یک دارای رنگ‌های مختلفی بودند. تزیینات طلا از گردنبند، گوشواره تا شمشیر در اتاق وجود داشتند. در بیرون آرامگاه نیز افرادی که روحانی بودند از آرامگاه کورورش نگهداری می‌کردند.

به گفته‌ آریانوس، پادشاه مقدونیه پس از غارت و تخریب پرسپولیس، سری به مقبره‌ کوروش زد. او به آریستوبولوس یکی از جنگجویانش دستور داد که وارد مقبره شود. در داخل مقبره، یک تخت طلایی، میزی از ظروف آشامیدنی، تابوتی از طلا و تعدادی زیورآلات که با سنگ‌های قیمتی تزیین شده بودند و نوشته‌ای روی قبر کوروش با این مضمون وجود داشت:

ای انسان، من کوروش پسر کمبوجیه هستم که شاهنشاهی پارس را بنیاد کردم و شاه (کل) آسیا بودم. پس در این آرامگاه بر من رشک مبر.

هیچ مدرک باستان‌شناسی‌ وجود چنین کتیبه‌ای را اثبات نکرده است؛ حتی در میان مورخانی که به این نوشته اشاره کرده بودند نیز اختلاف‌نظرهای زیادی درباره‌ متن دقیق آن وجود دارد. ظاهرا این آرامگاه مدت‌زمان کوتاهی پس از بازدید اسکندر، غارت می‌شود. زمانی که اسکندر مجددا از این مکان دیدن می‌کند، از وضعیت آرامگاه ناراحت می‌شود و دستور بازسازی آن را صادر می‌کند. به این ترتیب، اگر نوشته‌ مذکور آسیب دیده بود، او حتما آن را بازسازی می‌کرد.

اتاق آرامگاه دارای ۳٫۱۷ متر طول، ۲٫۱۱ متر عرض و ۲٫۱۱ متر ارتفاع است. دیواری عظیم با ۱٫۵ متر ضخامت دارد و از چهار ردیف سنگ تراشیده درست‌ شده است. ردیف‌های اول و دوم بلندتر از ردیف سوم و چهارم‌ هستند و در ضلع شمال غربی ظاهرا دری دو لنگه و کشویی وجود می‌داشت که امروز از بین رفته است.

سقف بنای آرامگاه از قسمت داخلی بنا، صاف است؛ اما بیرون آن، شکل یک شیروانی دارد. شیب دو طرفه بنا به‌شکل عدد هشت گذاشته شده و سقف آن از دو سنگ سنگین که هرکدام ۶ در سه متر هستند و ضخامت آن‌ها نیم متر است، ساخته شده‌ است. روی سقف، سنگ بالایی بنا جای داشت که امروزه وجود ندارد. برخی منابع، فضای خالی میان سقف و شیروانی آن را محل نگهداری جسد کوروش دانسته‌اند. همچنین گمان می‌رود که طبق سنت هخامنشی، برای سبک شدن و بهتر جابه‌جا کردن سنگ‌های گران، داخل سقف را گود کرده‌اند. هرتسفلد برای نخستین مرتبه متوجه می‌شود که اتاق مقبره کوروش دارای دو در بوده و سوراخ‌های پاشنه درها مشخص است. احتمالا دو در سنگی بزرگ روی همدیگر قرار می‌گرفتند و چنین درهایی که به‌سختی باز و بسته می‌شدند، معمولا برای بناهایی بکار می‌رفته است که قرار نبوده رفت‌وآمدهای زیادی به درون آن انجام پذیرد. این درها نزدیک به ۱۳۰ سانتی‌متر بلندی داشته و ورود به اتاق با خم‌شدن امکان‌پذیر بوده است.

در اطراف و درون مقبره کوروش هیچ‌گونه تزیین و نگاره‌ای وجود ندارد و تنها در نمای سردر سه‌گوش زیرشیروانی و بالای در ورودی، نقش بسیار کم‌رنگی از نگاره یک گل دوازده گلبرگی متداول هخامنشیان حکاکی شده است. علاوه بر این هیچ‌گونه کتیبه و نوشته‌ای نیز در مقبره کوروش یافت نشده است.

پژوهشی تاریخی و باستان‌شناسی نشان می‌دهد که تمدن‌های باستان از دانش کافی برای ساختن سازه‌های مقاوم در برابر زلزله برخوردار بودند. در یونان و ایران باستان، تکنیک جدیدی شکل گرفت که طبق آن، مواد مختلفی نظیر سفال و خاک رس بین کف و فونداسیون سازه ریخته می‌شد تا هنگام لرزش زمین، یک لایه روی لایه‌ دیگر بلغزد و میزان خسارت ناشی از زلزله را به حداقل برساند. به این تکنیک «جداسازی پایه» ‌(base isolation) گفته می‌شود و امروزه یکی از قدرتمندترین ابزارها برای حفاظت از ساختمان‌ها در برابر زلزله به شمار می‌رود. مهندسان سازه در ساختمان‌های مدرن از رابربرینگ (جداسازهای لاستیکی)، بلبرینگ و سیستم‌های اسپرینگ برای جداسازی پایه و مقاوم‌سازی ساختمان هنگام زلزله استفاده می‌کنند. یکی از نمونه‌های اولیه‌ی تکنیک جداسازی پایه را می‌توان در آرامگاه کوروش مشاهده کرد. 

فونداسیون آرامگاه کوروش کبیر از چندین لایه سنگ آهک تشکیل شده؛ لایه‌ اول یا پایه‌ آن متشکل از سنگ‌هایی است که با ملاط گچ‌ آهکی و خاکستر یا شن به یکدیگر چسبانده و صاف شده‌اند؛ لایه‌های بالاتر شامل قطعات سنگی است که با میله‌های فلزی به هم وصل شده‌اند؛ اما اتصالی با لایه‌ پایه ندارند. با این تکنیک، هنگام زمین‌لرزه، لایه‌های بالایی روی لایه‌‌ی پایه می‌لغزند. بدیهی است که آرامگاه کوروش کبیر پس از گذشت ۲,۵۰۰ سال، در برابر زلزله‌های متعددی دوام آورده است؛ هرچند اطلاعات کافی درباره‌ی شدت آن‌ها در دست نبوده و مشخص نیست آیا به‌حدی قوی بوده‌اند که روی ترکیب‌بندی جداسازی پایه اثر بگذارند یا خیر. 

کتیبه آرامگاه کوروش

طبق گفته منابع تاریخی، کتیبه‌ای در مقبره کوروش به خط میخی قرار داشت. آریان که از مورخان یونانی بود در کتاب خود کتیبه‌ای با این محتوا را مربوط به آرامگاه کوروش دانسته‌است:

ای مرد! من کورش هستم، پسر کمبوجیه، من شاهنشاهی پارسیان را بنیان گذاشتم. من بر آسیا فرمان راندم، اینک بر من رشک مبر.

مشخص نیست که این کتیبه که در آرامگاه کوروش بوده است، واقعیت دارد یا نه؛ اما این طرز بیان، در هیچ یک از کتیبه‌های دوره هخامنشی دیده نشده است و نحوه بیان آن شباهت بسیاری به کتیبه‌های یونانی دارد. آریان و استرابون مورخان یونانی، مدعی‌ هستند که داخل مقبره کوروش را به چشم دیده‌اند و توصیفاتی از آن را بیان کرده‌اند. هر دوی آن‌ها به وجود تابوتی از طلا در آرامگاه اشاره می‌کنند. در حال حاضر، تنها یک کتیبه کامل در پاسارگاد وجود دارد که آن هم بر دیواره کاخ‌ها حک شده است. این کتیبه‌ها دو سطر دارند و به زبان فارسی باستان، عیلامی و اکدی و با خط میخی نوشته شده‌اند.

مقبره کوروش به دستور چه کسی ساخته شد؟
آرامگاه کوروش کجاست؟

به گفته منابع تاریخی، آرامگاه کوروش بزرگ پیش از مرگ، به دستور خود وی ساخته شد. در آن زمان، مقبره در میان باغی بزرگ و فضایی زیبا و سرسبز بنا شده بود و در دوره شاهان این سلسله، جزو بناهای مقدس و مهم شناخته می‌شد. به گفته منابع تاریخی، افرادی که برای محافظت از آرامگاه در نظر گرفته شده بودند، از قشر روحانیون زرتشتی بودند و برای آن‌ها حقوقی چون خوراک، شراب روزانه، یک گوسفند و یک اسب برای قربانی در محضر کوروش در هر ماه، در نظر گرفته بودند.

رازهای آرامگاه کوروش بزرگ

آرامگاه کوروش بزرگ از سنگ سفید مرمر ساخته شده است. این سنگ‌ها را از کوه سیوند به آن مکان آورده‌ و شکل تخته سنگ‌هایی صاف به آن‌ها داده‌اند. تخته‌سنگ‌های بنا ۶ سکو را تشکیل می‌دادند و اتاقی روی سکوها ساخته شده بود.

آنچه انسان را به تعجب وا می‌دارد این است که چگونه تکه سنگ‌های بزرگ تراش‌خورده، با دقت و ظرافت و بدون استفاده از ملاط به هم وصل شده‌اند؟ با وجود اینکه سنگ‌ها با ملاط به هم وصل نشده‌اند، چگونه این سنگ‌های بزرگ بعد از گذشت سال‌ها، گزند زیادی به مقبره وارد نکرده‌اند؟ جالب است بدانید که سنگ‌های بزرگ در هنگام ساخت بنا، با بست‌های فلزی به هم وصل شده‌اند؛ اما این روزها اثری از بست‌ها نیست. اگر در هنگام بازدید از آرامگاه، دقت بیشتری کنید، جای سوراخ‌هایی که از طریق آن، سنگ‌ها را به هم وصل کرده‌اند، روی بنا به‌جای مانده است.

سنگ‌های مقبره کوروش با بست‌های فلزی به هم وصل شده‌اند
باستان‌شناسان با قطع یک انجیر که روی آرامگاه روییده بود، متوجه یک حفره‌ در داخل بنا شدند که به درون شیروانی بنا نیز راه داشت. باستان‌شناسان کاوش‌های خود را روی آرامگاه ادامه دادند و زیر شیروانی به فضایی خالی دست یافتند و آن را محل دفن کوروش هخامنشی اعلام کردند. بعدها برخی این نظریه را رد کردند. هنوز هم به‌طور قطعی مشخص نیست که کوروش در کدام قسمت از بنا به خاک سپرده شده است.

آیا کشف مومیایی پیکر کوروش صحت دارد؟
آیا کشف مومیایی کوروش حقیقت دارد؟

چند سال پیش خبری منتشر شد که محتوای آن کشف یک مومیایی در پاسارگاد بود. تصاویری از یک جسد مومیایی شده در خبرگزاری‌ها و فضای مجازی منتشر شد و مومیایی را به کوروش هخامنشی نسبت ‌دادند. تصاویر، یک جسد مومیایی را در درون یک جعبه قرار داشت، نشان می‌دادند که لباس‌هایی به‌شکل زره فلزی داشت. روی زره، کتیبه‌هایی به خطوط میخی حک شده بود. بعدها با تحقیقاتی که روی مومیایی انجام شد، مشخص شد که این خبر یک شایعه بوده است و مقامات میراث فرهنگی استان فارس، واقعیت این خبر را تکذیب کردند.

نحوه قرار گرفتن پیکر کوروش بزرگ در آرامگاه

درباره نحوه قرار گرفتن پیکر کوروش در آرامگاه او در پاسارگاد، نظرات مختلفی داده شد. آریانوس در گزارش خود به تابوت طلایی در داخل اتاق مقبره کوروش اشاره می‌کند که پیکر او را در آن قرار داده بودند. برخی باستان‌شناسان چون «علی سامی» نیز بر این عقیده بودند که پیکر کوروش در محوطه بین سقف داخلی و شیروانی قرار داشته است.

مورخان یونانی به تابوت طلایی که در اتاق مقبره کوروش قرار بود اشاره کرده‌اند
عکس‌هایی که از آرامگاه کوروش در زمان‌های مختلف و از میان نقاشی‌های سیاحان و سفرنامه‌نویسان به دست آمده نشان می‌دهد که فضای اطراف بنای مقبره کوروش در ابتدا چنین خالی نبوده است. مشاهده تصاویر موجود در سفرنامه‌ها نشان می‌دهند که پیش از این در اطراف آرامگاه، ستون‌هایی وجود داشتند که به احتمال زیاد مربوط به دیگر بناهای اطراف مقبره کوروش بوده‌اند.

به گفته منابع در دوره حکومت اتابکان سعد بر شیراز، به گمان اینکه مقبره کوروش، همان آرامگاه مادر سلیمان است، در اطراف مقبره، مسجدی ساخته شد که در دوره‌های بعد از بین رفت. ممکن است ستون‌هایی که در نقاشی‌های سیاحان دیده می‌شوند، ستون‌های بازمانده از مسجد باشند. در دوره پهلوی این ستون‌ها از اطراف مقبره کوروش برداشته شدند و مقبره کوروش، تنها بنای دشت مرغاب شد.

مرمت آرامگاه کوروش

آرامگاه کوروش در دوره معاصر چند بار مرمت شده است. این آرامگاه ابتدا یک بار در سال ۱۳۵۰ خورشیدی و در دوره پادشاهای محمدرضا پهلوی به سرپرستی علی سامی بازسازی شد که در آن زمان رئیس موسسه باستان‌شناسی تخت جمشید بود. در این دوره، معماران سیمان را برای مرمت بنا به کار بردند و بعد از مرمت، از مقبره کوروش و فضای اطراف آن، برای برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی استفاده کردند. مرمت بنای مقبره کوروش با گذشت زمان، آسیب دید و از بین رفت. بعد از آن، در فاصله بین سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۷ هجری خورشیدی، دوباره بنا تعمیر شد و این بار از شیوه‌های جدید و لیزر برای مرمت بنای آرامگاه کوروش استفاده شد تا در برابر بارش‌های باران و برف، مقاوم‌تر باشد. 

فیلم آرامگاه کوروش

گردشگران فیلم‌های مستند بسیاری از آرامگاه کوروش تهیه کردند؛ اما یک فیلم از بازسازی آرامگاه کوروش به‌جای مانده است که محتوای آن را، بازسازی آرامگاه کوروش و فضای اطراف بنا تشکیل می‌دهد. این بازسازی بر طبق توصیف محوطه پاسارگاد در منابع تاریخی، ساخته شده است. این فیلم فضای آرامگاه را در دوره هخامنشیان به تصویر می‌کشد. در این فیلم، کاخ‌ها و باغ‌های اطراف مقبره بازسازی شده‌اند و می‌توانید آن‌ها را مشاهده کنید.

جاهای دیدنی اطراف آرامگاه کوروش

به گفته منابع تاریخی و سفرنامه‌هایی که سیاحان نوشته‌اند، مقبره کوروش در میانه باغ پاسارگاد واقع شده بود و سایه‌بانی بزرگ داشت که آن را از نور خورشید حفظ می‌کرد و نگهبانانی آنجا بودند که شبانه‌روز از آرامگاه در برابر غارتگران حفاظت می‌کردند. شاهان هخامنشی به هنگام تاج‌گذاری، ابتدا به محل آرامگاه کوروش می‌رفتند و پس از ادای احترام به او، تاج شاهی را بر سر می‌گذاشتند.

مقبره کوروش در قدیم در میان باغ بزرگی بنا شده بود
عمارت‌های دیگری در محوطه باستانی پاسارگاد و اطراف مقبره کوروش قرار داشتند که تل تخت، تخت مادر سلیمان و دژ داریوش یا تخت جمشید، نمونه‌هایی از آن‌ها هستند. داریوش بعد از رسیدن به حکومت، بنای بزرگ تخت جمشید را ساخت. این بنا در دوره‌های بعد توسط خشایارشا و اردشیر اول هخامنشی تکمیل شد. مساحت این بنای بزرگ، دو هکتار بود و تالارهای ستون‌دار و سکوهای بزرگ آن با اتاق‌های زیاد و انبار، بخش‌هایی هستند که باستان‌شناسان از تخت جمشید کشف کردند.

تنگ بلاغی پاسارگاد

تنگ بلاغی از جاذبه‌های معروف و مکان های دیدنی استان فارس در اطراف مقبره کوروش است. این جاذبه گردشگری در جنوب مجموعه باستانی پاسارگاد قرار دارد و طول آن ۱۸ کیلومتر گزارش شده است. طبیعت زیبای این تنگه، سبب جذابیت آن برای گردشگران شده است. عبور رود سیوند از داخل تنگه بلاغی، فضایی سرسبز با پوشش جنگلی از درختان زیبا را برای گردشگران به نمایش می‌گذارد. تنگ بلاغی علاوه بر طبیعت زیبا و سرسبز، محوطه‌های باستانی زیادی نیز دارد که توسط باستان‌شناسان کشف شده‌اند. تاریخ برخی از محوطه‌ها، به دوره‌های پیش از هخامنشیان نیز می‌رسد. با این ویژگی‌ها، تنگ بلاغی یک جاذبه گردشگری طبیعی و تاریخی محسوب می‌شود.

باغ پاسارگاد

باغ پاسارگاد یکی دیگر از جاذبه‌هایی است که می‌توانید در اطراف مقبره کوروش ببینید. پژوهشگران این باغ را جزو باغ‌های ایرانی می‌دانند که با معماری خاص ساخته شده است. در این باغ در عهد هخامنشی، کاخ‌هایی وجود داشت که امروزه از بین رفته‌اند. این باغ به‌دلیل ویژگی‌هایی که در معماری آن به کار رفته است؛ در بین پژوهشگران و باستان‌شناسان شهرت بسیاری کسب کرده است.

مقبره کمبوجیه

بنایی در پاسارگاد قرار دارد که آن را متعلق به ابتدای حکومت هخامنشیان می‌دانند. این بنا به آرامگاه کمبوجیه و زندان سلیمان شهرت دارد. بنای این مقبره شباهت زیادی به آرامگاه کوروش هخامنشی دارد. برخی باستان‌شناسان بر این عقیده‌اند که این بنا در ابتدا یک آتشکده بوده است. بنای معروف به زندان سلیمان از بلوک‌های سنگی ساخته شده که روی هم قرار گرفته‌اند و به‌شکل برج هستند. امروزه از این بنا، جز یک دیوار، چیزی به‌جای نمانده است. دیوار در مسیر کاخ‌های اختصاصی پاسارگاد و کاخ بارعام، قابل‌مشاهده است.

محوطه مقدس پاسارگاد

یکی دیگر از بناهایی که در اطراف آرامگاه کوروش قرار دارد، محوطه باستانی مقدس پاسارگاد است. این محوطه در شمال غرب آرامگاه کوروش و پشت تپه ماهورهای سنگی قرار دارد. این محوطه پاسارگاد که دو سکوی سنگی با رنگ سفید و یک تپه پله‌ای مستطیل شکلی دارد به «محوطه مقدس» معروف است. در دوره هخامنشی از این سکوها به عنوفان آتشدان استفاده می‌شد و برای مراسم‌های آیینی از آن‌ها بهره می‌بردند.

مقبره کوروش هخامنشی، یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری در مرودشت شیراز است. کوروش شهرت قابل‌ملاحظه‌ای در جهان دارد. شخصیت انسان دوست کوروش، شاه هخامنشی، برای ایرانیان و علاقه‌مندان به تاریخ در جهان، اهمیت بسیاری دارد؛ ازاین‌رو، هرچه زمان می‌گذرد و شخصیت و نحوه حکومت‌داری مبتنی بر عدالت کوروش بیشتر مشخص می‌شود، بر علاقه‌مندان به بازدید از مقبره او نیز افزوده می‌شود.

مقبره کوروش کجاست؟
مقبره کوروش در مرودشت و محوطه پاسارگاد واقع شده است.

مقبره کوروش به دستور چه کسی ساخته شد؟
مقبره کوروش در زمان حاکمیت او و به دستور خود وی ساخته شد.

مسیر دسترسی به مقبره کوروش چگونه است؟
مسیر دسترسی به مقبره کوروش از طریق جاده شیراز-اصفهان قابل دسترسی است و ۱۳۲ کیلومتر است.

آیا خبر کشف مومیایی کوروش صحت دارد؟
خیر