شیراز شهری محبوب برای گردشگران داخلی و خارجی است و با تعدد مکان‌های دیدنی، همیشه از پرطرفدارترین مقاصد بوده است. یکی از جاذبه‌ های گردشگری شیراز سرای مشیر نام دارد. سرای مشیر تنها یک اثر تاریخی نیست. این بازار قدیمی تصویری واضح از فرهنگ روزگاران گذشته‌ ایران‌زمین را به نمایش می‌گذارد و به‌خوبی جو حاکم بر روزمرگی و بازارهای قدیمی این مرز و بوم را منعکس می‌کند.

معرفی سرای مشیر شیراز

واژه بازار بسیار کهن است و به معنی محل خریدوفروش و عرضه کالاست. این واژه ایرانی به زبان برخی از سرزمین‌هایی که با ایران تبادلات بازرگانی داشتند، مانند سرزمین‌های عربی، ترکی، عثمانی و برخی از کشورهای اروپایی، راه یافته است. در زبان فارسی بازار به‌عنوان اسم مکان به معنی محل خریدوفروش کالاست و با وجود آنکه این واژه امروزه بیشتر درباره بازارهای دائمی، اصلی و قدیمی شهرهای کهن و تاریخی به کار می‌رود، در گذشته گاه به‌صورت ساده و گاه با پیشوند یا پسوندهایی به معنی مکان خریدوفروش به‌طور مطلق بوده است. اکثر شهرهای ایرانی دارای راسته بازارهایی هستند که هرکدام کالاهای شهر خود را در آن مکان خریدوفروش می‌کنند و به‌اندازه وسعت بازار یا محل قرارگیری آن‌ها میزان تبادلات کالا وسعت متفاوتی را خواهد داشت.

همیشه بازارها، عضو جدایی‌ناپذیر فرهنگ مردمی در طول تاریخ بوده‌اند. محل قرارگیری مغازه‌ها، ورودی، پیشخوان‌ها، سبک معماری و اجناسی که در انواع بازارها فروخته‌ می‌شود، اطلاعات جامعی از حال‌وهوای زمان خود را در اختیارعلاقه‌مندان قرار می‌دهد. در این میان باید جایگاه با ارزشی برای بازار قدیمی سرای مشیر شیراز در نظر گرفت.

بازار وکیل به‌دلیل قرارگیری آن در میان مجموعه‌ وکیل از ارزش بسیاری برخوردار است که علاوه بر ویژگی معماری، زیبایی خاصی نیز دارد. سرای مشیر یکی از بخش‌های بازار شیراز است که فضای بسیار دلنشین و مصفایی را برای بازدیدکنندگان و گردشگران به خود اختصاص داده است.

سرای مشیر شیراز کجاست؟

سرای مشیر از جاذبه های گردشگری استان فارس در شیراز است و در تقاطع خیابان لطفعلی خان زند و طالقانی، به‌سمت بازار وکیل قرار دارد. برای دسترسی به سرای مشیر، بهترین و مرسوم‌ترین راه رفتن به بازار وکیل و سپس باز کردن مسیرتان به‌سمت این مکان است. این بازار در واقع در مسیر پرگردشگر شاهچراغ و بازار، مسجد و حمام وکیل قرار دارد. بنابراین بعد از رسیدن به شیراز کافی است که تنها به نقشه‌ شهر نگاهی بیندازید تا مسیرتان برای رسیدن به سرای مشیر مشخص شود. اگر اهل پیاده‌روی باشید، از پایانه‌ زیارتی حرم شاهچراغ تا این بازار راه زیادی نخواهد بود. در غیر این صورت تعداد قابل‌توجهی اتوبوس شهری و تاکسی شما را به سرای مشیر خواهند برد. (مشاهده روی نقشه)

تاریخچه سرای مشیر شیراز

قدمت سرای مشیر یا سرای گلشن به زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بازمی‌گردد. ابوالحسن خان مشیرالملک، وزیر وقت فارس دستور ساخت این مجموعه‌ دیدنی را در ضلع جنوبی بازار مشهور وکیل و در مجاورت در خروجی آن صادر کرد. این مجموعه‌ دیدنی طبق شواهد و کتیبه‌های نصب شده، توسط ابوالحسن خان مشیر الملک وقف امام پنج شیعیان شده است. متن این موقوف‌نامه را می‌توانید بر سر درب ورودی اصلی بازار سرای مشیر مشاهده کنید.

 البته در دوره‌ پهلوی بر اثر گذشت سالیان گرد پیری بر در و دیوار سرای مشیر نشسته بود که به همت مسئولان وقت و به دستور «فرح دیبا» در سال ۱۳۴۸ مرمت و بازسازی شد.

در این زمان حوضچه‌ بازار به‌شکل چایخانه درآمد و اتاق‌های بازار برای نمایش هنرهای دستی و محلی استان فارس اختصاص یافت. از آن زمان به بعد بازار سرای مشیر یا سرای گلشن را «سرای هنر» نیز می‌نامند.

سرای مشیر در سال ۱۳۴۷ با شماره ۴۲۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. امروزه مغازه‌های سرای مشیر در مالکیت سازمان حج و اوقاف است و به‌صورت سرقفلی به صاحبان کسب‌وکار اجاره داده شده است. 

معماری سرای مشیر شیراز

اگر برای اولین بار وارد سرای مشیر شوید، به احتمال زیاد نتوانید مجزا بودن آن را از بازار وکیل تشخیص دهید، چراکه معماری آن شباهت زیادی به این بازار قدیمی دارد. اما نکته‌ای که سرای مشیر را از بازار وکیل متمایز می‌کند، حیاط آن است که در وسط بنایی هشتی قرار گرفته و با وجود حوضی در وسط حیاط و درختان زیبای نارنج خودنمایی می‌کند. هشتی نیز بازار را به دو بخش تقسیم می‌کند؛ به‌گونه‌ای که از سمت غرب به سرای مشیر و از سمت جنوب به اردو بازار متصل شده است.

اردو بازار، بازاری پرپیچ‌وخم است که از جنوب بازار وکیل در جهت جنوب شرقی امتداد یافته است. سقف این بازار با استفاده از حلبی و طاقی چوبی پوشیده شده است که آثار سوختگی در بخش‌های مختلف آن دیده می‌شود. سه بازار اردو بازار، بازار مسگرها و بازار مرغ، فرم مثلث شکلی را ایجاد می‌کنند که راس آن در جنوب بازار وکیل واقع شده است.

در ورودی چوبی بزرگی در ورودی بازار به هشتی وجود دارد. این هشتی که بازار مشیر را به بازار نو مشیر متصل می‌کند، دارای سقفی مرتفع است که بر فراز آن گنبد کم‌خیز نسبتا بزرگی وجود دارد و روی آن یک بادگیر چند وجهی واقع شده است. معماران با کاشی‌کاری‌های زیبا و ظرافت‌کاری‌های چوبی و همچنین شیشه‌های الوان جلوه‌ای خاص به بازار بخشیده و معماری مشهور ایرانی-اسلامی را به‌خوبی در جای‌جای آن انعکاس داده‌اند. حتی حوض وسط بازار هم از چشم هنرمندان ایرانی به دور نمانده و می‌توان کاشی‌کاری‌ها و مقرنس‌کاری‌های منحصربه‌فردی را در آن تماشا کرد.

هم‌اکنون بالای سر درب ورودی اصلی سرای مشیر یا سرای گلشن سنگی نصب شده است که متن وقف‌نامه را روی آن نوشته‌اند و تاریخ آن رمضان سال ۱۲۸۸ هجری قمری را نشان می‌دهد. سردر ورودی سرا با مقرنس و کاشی تزیین و در سقف دالان هشتی آن نیز مقداری کاشی معرق به کار رفته است.

در محوطه سرای مشیر در چهار ضلع، حجره‌هایی در دو طبقه ساخته شده است. در این بنا کلیه سقف‌ها به‌شکل طاق ضربی و بدون به کار بردن الوار ساخته شده‌اند که در نوع خود جالب‌توجه است.

سردر ورودی ضلع جنوبی بازار کاشی‌کاری شده است و در آنجا کتیبه‌ای با این مضمون وجود دارد: بازار نو مشیر در سال ۱۳۷۱ هجری تکمیل و افتتاح شد، «موقوفه مرحومه سلطان الحاجیه و معدل‌الملک». همچنین این ضلع دارای دالانی سنگ‌فرش است.

خرید در سرای مشیر شیراز

سرای مشیر به‌دلیل واقع بودن در یکی از مکان‌های مهم گردشگری شیراز که در واقع محور شاه چراغ به‌سمت بازار وکیل است و به‌دلیل ساختمان زیبای بنا و حیاط بزرگ و دلگشایی که در میان این بنا واقع شده، از دیرباز مقصد مهمی برای بازدید گردشگران داخلی و خارجی بوده است.

اگر قصد تهیه‌ صنایع دستی استان فارس را دارید، باید بگوییم که با ورود به این بازار به‌هیچ‌وجه دست خالی بر نخواهید گشت. این مکان یکی از مهم‌ترین و البته بهترین بازارهای این استان به‌منظور تهیه صنایع دستی به شمار می‌رود که این موضوع در کنار جذابیت‌های تاریخی، ارزش آن را دوچندان می‌کند. حتی اگر قصد خرید صنایع دستی را ندارید یا به تماشای مکان‌های تاریخی هم علاقه‌مند نیستید، باز هم استراحتی کوتاه و لمس خنکی آب حوضچه‌ سرای مشیر و همچنین تماشای مردمی که از آنجا عبور می‌کنند، خالی از لطف نیست.

 از جمله صنایعی که در این مکان فعالیت دارند می‌توان از خاتم‌سازی، معرق، حکاکی، قلم‌زنی، حکاکی روی طلا و مس و گبه‌بافی نام برد. 

ساعات بازدید از سرای مشیر شیراز

مغازه‌های سرای مشیر از حدود ۹ صبح فعالیت خود را آغاز می‌کنند و معمولا تا ساعت ۹ شب باز هستند. روزهای جمعه و تعطیلات رسمی این بازار فعالیت ندارد. 

سرای مشیر کجاست؟
سرای مشیر یکی از بخش‌های بازار شیراز است و در تقاطع خیابان لطفعلی خان زند و طالقانی، به‌سمت بازار وکیل قرار دارد.

قدمت سرای مشیر به چه زمانی بازمی‌گردد؟
قدمت سرای مشیر یا سرای گلشن به زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بازمی‌گردد.

در سرای مشیر چه اقلامی به فروش می‌رسد؟
سرای مشیر یکی از مهم‌ترین و بهترین بازارهای استان فارس به‌منظور تهیه صنایع دستی است. از جمله صنایعی که در این مکان فعالیت دارند می‌توان از خاتم‌سازی، معرق، حکاکی، قلم‌زنی، حکاکی روی طلا و مس و گبه‌بافی نام برد. 

چه روزها و ساعاتی می‌توان از سرای مشیر بازدید کرد؟
مغازه‌های سرای مشیر از حدود ۹ صبح فعالیت خود را آغاز می‌کنند و معمولا تا ساعت ۹ شب باز هستند. روزهای جمعه و تعطیلات رسمی این بازار فعالیت ندارد.