مسجد آقا بزرگ کاشان یکی از بناهای باشکوه دوره قاجار محسوب می‌شود. این مجموعه با سرمايه حاج محمدتقی خانبان طی سال‌های ۱۲۵۰ تا ۱۲۶۰ هجری قمری به‌منظور برگزاری نماز جماعت، مجالس درس و بحث داماد وی، ملا مهدی نراقی دوم، برادر ملا احمد نراقی ملقب به آقا بزرگ بنا شده است.

مسجد مدرسه آقا بزرگ از جاهای دیدنی کاشان به شمار می‌رود که در خیابان فاضل نراقی قرار دارد. این مسجد و مدرسه در بافت تاریخی این شهر، در نزدیکی بقعه خواجه تاج‌ الدین واقع است.

مسجد مدرسه آقا بزرگ کاشان کجاست؟

مسجد مدرسه آقا بزرگ از  جمله دیدنی های شهر کاشان به حساب می‌آید که در مرکز این شهر و در نزدیکی سایر جاذبه‌های تاریخی دیگر قرار دارد. این مسجد مدرسه در کوچه‌ای هم نام خود در خیابان فاضل نراقی واقع است.

آدرس: استان اصفهان، کاشان، خیابان فاضل نراقی، کوچه مسجد آقابزرگ

تاریخچه مسجد مدرسه آقا بزرگ کاشان

قدمت مسجد مدرسه آقا بزرگ به دوران قاجار برمی‌گردد. ساخت این مسجد در دوره محمد شاه شروع شد و در زمان ناصرالدین شاه به پایان رسید. کتیبه‌های موجود در صفه شبستان، زیر گنبد شبستان، ازاره محراب و سردر ورودی مسجد این تاریخ را تایید می‌کنند. 

ممکن است مسجد مدرسه آقا بزرگ روی آثار به‌جای مانده از زلزله سال ۱۱۹۲ هجری قمری بنا شده باشد. همچنین احتمالا شبستان شمالی مسجد روی بقایای خانقاه، مسجد، مقبره و مدرسه خواجه‌ تاج‌الدین متعلق به اواسط سده ۹ قمری ساخته شده است.

در طول زمان تغییرات متعددی در مجموعه آقا بزرگ صورت گرفته است. در و پنجره‌های دو اطاق اطراف ایوان اصلی گنبدخانه و چهار اطاق بالاخانه سردر ورودی تغییر کردند. در و پنجره‌های ارسی بالارو تبدیل به درگاه‌هایی با دو نیم دایره شدند. حدفاصل گنبدخانه و شبستان غربی با سه هم‌بسته مشبک چوبی با ارسی‌های بالارو از هم جدا می‌شد. بعد از آن‌ که موریانه چوب‌ها را از بین برد، به‌جای آن‌ها درهای فلزی کار گذاشتند و بعدها این درهای فلزی را به هم‌بسته‌های چوبی با درهای ارسی تبدیل کردند. در و پنجره‌های مشبک و بالارو حجره‌ها نیز به همین نحو از بین رفته بودند و مجدد به‌صورت قبل درآمده‌اند.

علت نام‌گذاری مسجد مدرسه آقا بزرگ کاشان

ملا محمد مهدی نراقی از مجتهدان کاشان بود. آخرین فرزند وی بعد از مرگ ملا محمد به دنیا آمد و به رسم قدیم، نام پدر را برای او انتخاب کردند. پس از مدتی که فرزند ملا محمد نیز مجتهد می‌شود به‌دلیل تشابه اسمی با نام ملا محمد، مردم پدر را آقابزرگ و پسر را آقا کوچک می‌نامند.

بعد از مدتی محمد شاه قاجار در سفر به اصفهان، مدتی در کاشان اقامت و با علمای شهر از جمله آقا کوچک ملاقات می‌کند. محمد شاه متوجه می‌شود که وی از لحاظ علمی دانش بالایی دارد و دستور می‌دهد او را همچون پدر، آقابزرگ صدا کنند. همچنین او به حاکم وقت، محمد تقی خانبان فرمان می‌دهد مسجد و مدرسه‌ای به نام آقا بزرگ بسازند. علاوه بر این‌ها، محمد شاه دختر خود را به عقد او در می‌آورد.

معماری مسجد مدرسه آقا بزرگ کاشان

مسجد مدرسه آقا بزرگ به شیوه گودال باغچه ساخته شد است
 معمار مسجد مدرسه آقا بزرگ استاد شعبان بود. این مسجد مانند سایر بناهای کاشان به شیوه معماری گودال باغچه (حیاط تحتانی) ساخته شده است و جزو مساجدی به شمار می‌رود که سه شبستان دارد. یکی از ویژگی‌های مجموعه آقا بزرگ تلفیق شبستان با مسجد و مدرسه‌ است که از زیباترین و بهترین نمونه‌های ایجاد هماهنگی و اتصال دو بنا در کنار هم محسوب می‌شود. 

گنبدخانه مسجد مدرسه آقا بزرگ روی هشت پایه عظیم قرار دارد. در این مسجد برخلاف دیگر مساجد که جبهه جنوب گنبدخانه را برای ساخت محراب مسدود می‌کنند و جرزهای نسبتا قطوری می‌سازند، قسمت جنوب، جنوب شرقی و جنوب غربی آن آزاد و رها بنا و محراب مسجد در دیوار رواقی ساخته شده که گرداگرد گنبدخانه قرار دارد. در زمان حاج ملا تقی محمدعلی نراقی، فرزند آقابزرگ، شبستان غربی گنبدخانه با ۴۰ ستون ساخته و از این جبهه ارتباط با بیرون مسدود شد. 

در مسجد مدرسه آقا بزرگ تزییناتی چون گچ‌بری، نقاشی، کارهای چوبی (کنده‌کاری، گره‌چینی، آلت و لقط) مقرنس‌کاری، کاشی‌کاری، رسمی‌بندی، یزدی‌بندی، کتیبه‌های نفیس گچی و کاشی مشاهده می‌شود. یک جفت در نفیس کنده‌کاری شده در ورودی اصلی مسجد وجود دارد که با گره‌چینی و گل میخ تزیین شده است.

نقاش مجموعه‌ آقا بزرگ استاد محمد باقر قمصری بوده است. کتیبه‌های خطاطی مسجد نیز توسط استاتید برجسته خوش‌نویس کاشان از جمله محمد ابراهیم (جد خاندان معارفی)، محمد حسین (جد خاندان ادیب) و بسلمه‌های طغری به دست سید صادق کاشانی نوشته شده‌اند.

بخش های مختلف مسجد مدرسه آقا بزرگ کاشان

مسجد مدرسه آقا بزرگ از دو طبقه تشکیل شده و دارای سردر، جلوخان و کریاس هشت‌ضلعی است. سقف سردر با مقرنس‌های معلق گچی و نقاشی تزیین و دیوار‌های جلوخان آن از کتیبه بالای سردر تا کف تختگاه‌های طرفین درگاه با کاشی‌های خشتی الوان پوشیده شده‌اند.

به‌محض ورود به مسجد مدرسه دو صحن فوقانی و تحتانی و حجره‌های محل سکونت طلاب، گنبد آجری باشکوه و گلدسته‌های دو طرف آن نظرتان را جلب خواهد کرد. صحن این مجموعه در دو طبقه ساخته شده است. طبقه اول یا همکف با حوض و باغچه‌بندی به مدرسه اختصاص دارد و در سه طرف آن دوازده حجره، صندوق‌خانه، راهروها، یک مدرس بزرگ‌تر از حجر‌ه‌ها در وسط و چند انبار در زاویه‌ها مشاهده می‌شود. در سمت شمال آن سرداب بزرگ مدرسه با دو عدد بادگیر مرتفع هوایی قرار دارد. طبقه دوم مجموعه‌ آقا بزرگ نیز روی حجره‌ها قرار دارد و از دو طرف طول شرقی و غربی با راهروهای وسیع احاطه شده است.

از دیگر بخش‌های مسجد مدرسه آقابزرگ می‌توان به دو حیاط خلوت، آب‌انبار بزرگ، شبستان دیگری در پشت گنبد و ساختمان مسجدی در جنب گنبد اشاره کرد. علاوه بر این در قسمت تحتانی زاویه جنوب شرقی گنبدخانه ساختمانی قرار دارد که دارای حوض‌خانه، آبریزگاه، آب‌انبار و چاه آب است. آرامگاه خاندان نراقی هم در ضلع شرقی و خارج از محوطه مسجد قرار دارد.

اطلاعات بازدید از مسجد مدرسه آقا بزرگ کاشان

ساعت بازدید: ۹ تا ۲۰
قیمت بلیط: رایگان
در این مسجد همچنان نماز جماعت برگزار می‌شود؛ بنابراین در هنگام نماز به نمازگزاران احترام بگذارید.
بهترین زمان بازدید: بهار و پاییز

جاهای دیدنی اطراف مسجد مدرسه آقا بزرگ

بازار سنتی: پیاده پنج دقیقه
خانه بروجردی‌ها: پیاده ۱۰ دقیقه
حمام سلطان احمد: پیاده ۱۰ دقیقه
خانه طباطبایی‌ها: پیاده ۱۱ دقیقه

مسجد مدرسه آقا بزرگ کجاست؟

استان اصفهان، کاشان، خیابان فاضل نراقی، کوچه مسجد آقابزرگ

مسجد مدرسه آقا بزرگ متعلق به چه دوره‌ای است؟
قاجار

آقا بزرگ کیست؟

آقا بزرگ لقب ملا محمد مهدی نراقی و پسرش است.

ساعت بازدید از مسجد مدرسه آقا بزرگ چگونه است؟

۹ تا ۲۰